پیش نشست تخصصی «رابطه دین و عقلانیت با تاکید بر آموزه‌های رضوی» از سلسله پیش‌ نشست‌های داخلی «همایش بین‌المللی امام‌رضا(ع) و گفت‌وگوی ادیان»، صبح  روز دوشنبه ۱۹ آذر در نهاد نمایندگی مقام معظّم رهبری در دانشگاه تهران برگزار شد. در ابتدای نشست، دکتر محمود واعظی؛ رئیس مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران، با بیان اینکه گفت‌وگو با ادیان دینی در سیره امام رضا(ع)... به عنوان یک الگو برای همه جهانیان مطرح است، به برگزاری همایش بین‌المللی امام‌رضا و گفت‌وگوی ادیان اشاره کرد و گفت: برای پربارتر شدن این همایش، ۹ پیش نشست تخصصی طراحی شده است تا صاحبان علم و دانش بنویسند و سخن بگویند تا برای این امر مقدس، زمینه‌سازی بیشتری صورت گیرد.واعظی به برگزاری نشست‌هایی در خارج کشور و نیز در تهران، یزد، ارومیه، قم و تبریز اشاره کرد و گفت: هدف ما در این نشست‌های تخصصی این است که محورهای همایش بین‌المللی شکافته شود تا همایش از سطح مطلوبی برخوردار باشد.رئیس مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران از دریافت ۲۰۰ مقاله به همایش بین‌المللی مزبور خبر داد و گفت: نشست امروز، یکی از محورهای زیرمجموعه همایش اصلی است که در بهمن برگزار می‌شود.هم‌پیمانی صاحبان ادیان، امری مقدس استسخنران بعدی نشست، آیت‌الله محمّدهادی عبدخدایی نماینده مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان رهبری و دبیر علمی همایش بین‌المللی امام‌رضا(ع) و گفت‌وگوی ادیان بود.وی با بیان اینکه امروز دنیا، مخصوصاً سردمداران قدرت‌ها زیاد به مادیات گرایش پیدا کرده‌اند، به جنگ و خون‌ریزی‌های قرن گذشته اشاره کرد و تصریح کرد:  اگر هزینه ای که دنیا صرف جنگ می‌کند، صرف زدودن فقر و عمران شود، دنیا آباد می‌شود و فقری باقی نخواهد ماند.آیت‌الله عبدخدایی، چاره را، روی آوردن به دین واقعی و خدا دانست و افزود: در این مسیر، صاحبان ادیان باید هم‌پیمان شوند. این ائتلاف و همراهی، مقدس است.وی با اشاره به موضوع این نشست، گفت: عقل، بهترین و محبوب‌ترین نعمت الهی است. لازمه عقل، مهرورزی است و امام هشتم(ع)، همواره بر مهرورزیدن به مردم تأکید می‌فرمودند؛ اینکه در کنار هم، زندگی مسالمت‌آمیز داشته باشیم و به دردهای هم برسیم.برتری انسان به خاطر قدرت تعقل استدکتر اردشیر خورشیدیان رئیس انجمن موبدان زردشتی تهران در ادامه نشست به سخن امام‌خمینی(ره) مبنی بر اینکه ملّت ایران، ملّت واحده‌ای است که محور آن‌ها توحید است، استناد کرد و با اشاره به اهمیت عقل و اندیشه در آیین زردشت، گفت: «زرتشت» که الهام‌بخش از سوی خداست، می‌گوید برتری انسان به خاطر این است که دارای قدرت اندیشیدن است.خورشیدیان با بیان اینکه هدف همه ادیان الهی یکی است و اختلاف‌ها بر سر شریعت و طریقت است، گفت‌وگوی ادیان را یکی از بهترین نشست‌ها دانست و اظهار امیدواری کرد که نشست‌هایی از این قبیل، مثمر ثمر واقع شود.باید از گفت‌وگوهای امام‌رضا(ع) با ادیان، درس بگیریمسخنران بعدی نشست «دین و عقلانیت در ادیان با تاکید بر آموزه‌های رضوی»، علی عسگری یزدی؛ رئیس دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران بود که زبان مشترک امام‌رضا(ع) در مواجهه با دیگر ادیان را زبان عقلانیت و اخلاق دانست و تصریح کرد: باید از گفت‌وگوهای حضرت با ادیان، درس‌های فراوانی بگیریم و امروز در ارتباط با ادیان مختلف و حتی با کسانی که پایبندی به دین ندارند این آموخته‌ها مورد استفاده قرار بگیرد.عقل هم‌پایه گفتار الهی استدر ادامه نشست، حمامی لاله‌زار؛ مرجع دینی کلیمیان ایران، عقلانیت و دانش را از واژه‌هایی دانست که در کتاب مقدس بیش از ۱۷۰۰ بار مورد استفاده قرار گرفته است و تصریح کرد: در آموزه‌های دینی ما، عقل، همپایه گفتار الهی قلمداد می‌شود. سرآغاز حکمت نیز ترس از خداست و اگر در کنار علم و عقل، ترس نباشد ارزش دارد؛ در غیر این صورت «دزدی که با چراغ آید؛ گزیده‌تر برد کالا».امام‌رضا(ع) دوران امامت خود را صرف مناظره کردمجید معارف؛ رئیس سابق دانشکده الهیات دانشگاه تهران با بیان اینکه دوره بیست ساله امامت امام‌رضا(رع)، صرف مناظرات و احتجاجات شده است، اظهار داشت: این احتجاجات با سه گروه شیعیان، سنی‌ها و ارباب مذاهب آن زمان بود.وی با اشاره به چالش‌هایی که شیعیان واقفه برای امام هشتم(ع) ایجاد کرده بودند گفت: امام‌رضا(ع) می‌بایست بر اساس عقل و روایات امامان قبلی، آن‌ها را قانع می‌کردند.معارف به درگیری معتزله و اشاعره در پایان قرن دوم هجری اشاره کرد و گفت: امام‌رضا(ع) در این دوره، بین عقل به شکل اعتدالی و نقل به شکل صحیح، جمع می‌بندند.رئیس سابق دانشکده الهیات دانشگاه تهران گفت: امام‌رضا(ع) در احتجاجات نقلی، به دفاع از عصمت پیامبران می‌پرداختند و درمقابل توهماتی که نسبت به پیامبرانی چون حضرت یوسف و حضرت داوود مطرح می‌شد، برمی‌آشفتند.علامه طباطبایی بر تقدم عقل بر شرع تأکید داشتسخنرانی بعدی نشست، منصور پهلوان؛ استاد تمام دانشکده الهیات دانشگاه تهران بود که سخنان خود را با موضوع حجیت استدلالی عقل مطرح کرد.وی، تقدم عقل بر شرع را از موضوعات واضح در آموزه‌های دینی دانست و گفت: ما انتخاب دین را هم بر مبنای عقل انجام می‌دهیم و این عقل است که به ما می‌گوید به سراغ دین برویم.پهلوان، تفسیری از علامه طباطبایی را مورد اشاره قرار داد و گفت: بر اساس این تفسیر، اعتماد ما به دین، بر اساس دلایل عقلی است. حجیت ظواهر، حجیت ظنّی است و اگر برهان عقلی صریح داشته باشیم، مقدم بر برهان ظنی است؛ ظواهر دینی نمی‌تواند حکم عقل را باطل کند؛ چرا که حکم به بطلان خود کرده است.عقل و دین خدمات متقابلی به هم داشته‌انددر ادامه این نشست، احد فرامرز قراملکی؛ استادتمام گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران، نسبت میان عقل و دین را نسبتی دوسویه دانست و گفت: یک سو، خدمت دین به عقلانیت است که دین از سه طریق «صیانت و حمایت از عقل بشر»، «کمک به رشد عقلانی بشر» و تکمیل عقل، به آن کمک کرده است؛ یعنی جایی که عقل‌گریزی وجود داشته باشد، دین، عقل را کامل می‌کند.وی، نسبت دوم دین و عقل را خدمت عقل به دین عنوان کرد و با بیان اینکه عقلانیت به سلامت دین کمک می‌کند، تصریح کرد: درواقع، دین‌داری هم می‌تواند مریض باشد. این کمک به سلامت، هم از حیث پیشگیری است، هم درمان.قراملکی با بیان اینکه عقل می‌تواند از خرافه‌گرایی در دین جلوگیری کند، به بلوایی که افراط‌گرایی دینی در جهان ایجاد کرده اشاره کرد و ضمن اینکه آن را یک بیماری دینداری عنوان کرد، افزود: در ساحت کردار هم این امکان وجود دارد که دین به بی‌معنایی منتهی شود. عقلانیت می‌تواند معنادار بودن مناسک دینی را منجر شود.قراملکی حاصل تعامل عقلانیت و دیانت را وحدت ادیان دانست و گفت: وقتی عقل و دین یکدیگر را رشد دادند، وحدت ادیان حاصل می‌شود.علل عقل‌گرایی علمای شیعهقاسمعلی کوچنانی؛ رئیس گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران سخنران بعدی نشست «دین و عقلانیت در ادیان با تاکید بر آموزه‌های رضوی» بود که با موضوع علل عقل‌گرایی علمای شیعه بیانات خود را مطرح کرد.وی به سخن برتراند راسل مبنی بر اینکه نژاد ایرانی باعث شده که ایرانیان، فکر فلسفی داشته باشد اشاره کرد و با بیان اینکه احمد امین مصری نیز علّت اسلام‌گرایی ایرانیان را باطنی‌گری آنان دانسته، تصریح کرد: هر دوی این دیدگاه‌ها ناقص است؛ چرا که همه ایرانی‌ها شیعه نبودند. کوچنانی به جایگاه عقل نزد امام‌رضا(ع) اشاره کرد و گفت: در دیدگاه امام‌رضا(ع)، خدا عقل را در کسی به ودیعه نگذاشته مگر اینکه روزی از آن استفاده کند.امام‌رضا(ع) در پاسخ به سؤالات، شرایط و مخاطب خود را در نظر می‌گرفتدر ادامه، انیسه خزعلی؛ رئیس سابق دانشگاه الزهرا(س) بحث خود را به شیوه‌های بهره‌گیری از زبان در گفت‌وگوی بین ادیان اختصاص داد و مهارت‌های امام‌رضا(ع) را در این حیطه مورد اشاره قرار داد.وی با بیان اینکه امام رضا(ع) در ارتباط با مخاطبان گوناگون، رویکردهای زبانی را مورد توجه قرار می‌داد و استدلال‌های هوشمند را به کار می‌بست، اظهار داشت: دال مرکزی و دال‌های پیرامونی در مباحث حضرت، به کار می‌رفت که منجر به استحکام سخن ایشان می‌شد.خزعلی با بیان اینکه امام‌رضا(ع) در شرایط مختلف به سؤالات یکسان، پاسخ‌های متفاوت می‌دادند، اظهار داشت: حضرت، برخی یاران خود را از ورود به بحث با دیگران نهی می‌کردند و برخی دیگر را تشویق می‌کردند و وقتی آن فرد، علت این کار را جویا می‌شد، حضرت می‌فرمود که فلان فرد می‌داند در بحث، چه زمان اوج بگیرد و اگر فرود آمد، چگونه مجدداً برخیزد؛ امّا تو اگر در بحث فرود آیی، دیگر توان برخاستن نداری. این نشان می‌دهد که حضرت به این ظرافت‌ها، دقّت فراوانی داشتند.پژواک عقل در گفتمان رضوینادیا مفتونی؛ دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دیگر سخنران این نشست بود که بحث خود را با موضوع پژواک عقل در گفتمان رضوی مطرح کرد.وی با اشاره به کتابی که در این زمینه تألیف کرده، گفت: در این کتاب نشان داده‌ام که مؤلفه‌های سیره حضرت امام‌رضا(ع) در گفت‌وگو با اصحاب ادیان یا اصحاب الحاد، چگونه در مدینه فاضله فارابی تفسیر می‌شود.کشش عقل، محدود استدر پایان این نشست، آیت‌الله عبدخدایی در جمع‌بندی مباحث با بیان اینکه عقل و وحی، تضادی با هم ندارند، اظهار داشت: نکته‌ای که وجود دارد این است که عقل انسان محدود است و همانطور که توان انسان محدود است، نباید عقل او را به صورت عقل کل حساب کرد.وی، آفت‌هایی را برای عقل لحاظ کرد و گفت: هوس‌هایی که سراغ انسان می‌آید، ناشی از همین آفت‌ها است. اینکه نیچه می‌گوید من زندگی خوبی داشته باشم و کاری به درد و رنج دیگران نداشته باشم، بیانگر آفت‌های عقل است. البته چنانچه عقل واقعی در کار باشد، انسان این‌ها را در کنار هم می‌بیند.دبیر علمی همایش بین‌المللی امام‌رضا و گفت‌وگوی ادیان خاطرنشان کرد:  وقتی از امام رضا(ع) سوال می‌شود عقل چیست؟ حضرت می‌فرمایند عقل آن است که به وسیله آن خدا را عبادت کنیم. وقتی می‌پرسند پس عقل معاویه چه بود؟ می‌فرمایند آن هوای نفس و شیطنت است و عقل نیست.آیت‌الله عبدخدایی افزود: عقل هیچگاه تضادی با وحی ندارد اما کشش آن محدود است.آستان نیوز>>> گزارش تصویری